Auteur: S. Geldof —
Van mei tot en met juni staat in House of Compassion hedendaagse slavernij centraal. Tijdens deze wake focussen we op de arbeidsomstandigheden in de textielsector.
De ineenstorting van het Rana Plaza-gebouw in Bangladesh, waarbij 1134 textielarbeiders het leven lieten is 10 jaar geleden. Wat is er sindsdien op het terrein veranderd? En waar blijft het vandaag nog fout lopen? En hoe kunnen we als consumenten en middenveldsorganisaties het verschil maken voor betere arbeidsomstandigheden en -voorwaarden?
Rana Plaza … dat nooit meer?
Sanna Abdessalem
Coordinatrice achACT
meer info: achacteurs@achact.be
AchACT is de tegenhanger van ‘Schone kleren campagne’, beiden zijn lid van ‘Clean Clothes Campaign’ het internationaal netwerk van organisaties die wereldwijd ijveren voor de rechten van de werknemers in de kledingindustrie.
Naar aanleiding van de 10e verjaardag van de Rana Plaza ramp in Bangladesh (waar 1.138 personen het leven lieten en 2.500 ernstig verwond toen een kleding fabriek instortte) voerden beide organisaties actie in de Brusselse Nieuwstraat .
Inderdaad, deze ramp is een duidelijk teken van het onrecht in de kleding sector: mensen werken tegen een hongerloon, in onveilige omstandigheden, quasi zonder sociale bescherming en mogelijkheden om hun basisrechten te laten gelden. Een analyse van deze sector leert dat het complexe netwerk van onderaannemings constructies het mogelijk maakt voor de opdrachtgevers en ultieme begunstigden om hun verantwoordelijkheden te ontlopen. Dit gebeurt in schril contrast met de kernprincipes van de Verenigde Naties ‘Bedrijven en Mensenrechten’ (J. Ruggie, 2011)
Enkele belangrijke vaststellingen na de catastrofe van Rana Plaza::
- de arbeidsters, veelal vrouwen werkten in ongezonde en onveilige omstandigheden
- ondanks duidelijke tekens van gevaar voor instorting, hadden de meeste vrouwen geen keuze om niet te gaan werken – wegens hun extreem lage inkomen en de angst hun job te verliezen
- deze arbeidsters hadden geen vakbond die hen vertegenwoordigt
- het bleek heel moeilijk om te bewijzen voor welke opdrachtgevers ze werkten (labels van de kledingmerken moesten uit het puin verzameld worden). 32 merken konden gelinkt worden aan de fabrieken van Rana Plaza; ze werden aangesproken op hun verantwoordelijkheid, enkel 12 echter hebben bevestigd klant te zijn in dit gebouw
Wat leveren acties en campagnes op?
- het heeft 2 jaar van campagne, mobilisatie van burgers en vakbonden gekost voor enige vorm van schadevergoeding uitbetaald werd aan de slachtoffers. Een fonds werd gecreëerd, waarin op vrijwillige basis bijdrages werden gestort, door sommige merken en grote bedrijven, die nochtans grote winsten halen uit deze sector.
- Ten gevolge van de instorting van Rana Plaza kwam een – nooit eerder gezien – bindend akkoord tot stand rond de uitdagingen ivm veiligheid van fabrieken. Vandaag is het Internationaal Akkoord voor de Gezondheid en Veiligheid ondertekend door 195 bedrijven, betreffende 1500 fabrieken of 2 miljoen arbeiders in Bangladesh, het akkoord is net uitgebreid tot Pakistan.
Wat kunnen we doen?
- De overeenkomst is echter nog steeds vrijwillig en veel bedrijven weigeren de overeenkomst te ondertekenen. Toch produceren bijna 4 miljoen arbeiders kleding in Bangladesh en enkele miljoenen wereldwijd. Er is nog steeds druk nodig om bedrijven ertoe te bewegen de rechten van werknemers te respecteren (HIER vindt u meer info over hoe deze druk op te voeren).
De organisaties van Clean Clothes Campaign ijveren onder andere voor een https://www.achact.be/interpeller-les-enseignes-qui-refusent-de-sengager-pour-la-sante-et-la-securite-des-travailleur%c2%b7euses/betere traceerbaarheid van de verantwoordelijkheid van de opdracht gevende bedrijven in deze sector, oa door bewustmaking, maar ook door druk uit te oefenen op bedrijven en politieke beslissers voor een betere wetgeving die de plicht tot ketenzorg oplegt.
De ketenzorgwet
Laura Eliaerts
Beleidsmedewerker internationale dienst ACV
meer info: laura.eliaerts@acv-csc.be
Via enkele voorbeelden wees Laura ons erop dat het niet enkel in de kledingsector is dat het complexe netwerk van onderaannemingen het heel moeilijk maakt om bedrijven aansprakelijk te stellen, met als gevolg uitbuiting en schending van mensenrechten: zie bijv. het recente werf ongeluk van een school in Antwerpen; Tesla, Apple, Microsoft, Dell e.a. werden voor de rechtbank gedaagd door Congolese families ivm lithium exploitatie; Borealis; Niger Delta: Shell (vervuiling van de leefwereld van inheemse bevolking). Soms worden hoopgevende resultaten geboekt, bijv. wanneer een rechtbank verder gaat dan de lokale afdeling van een multinational aansprakelijk te stellen maar eist dat het moederbedrijf garant staat voor preventieve maatregelen inzake milieu en mensenrechten.
Het concept van ketenzorg (Human Rights Due Diligence) is goed uitgewerkt en legt op dat het bedrijf in alle aspecten van zijn werking alert moet zijn en alles in het werk moet stellen voor het naleven van mensenrechten. Dit betekent bijv. ook dat ze in commerciële onderhandelingen er moeten voor zorgen dat de productie op billijke wijze vergoed wordt.
Zowel op lokaal (federaal) als internationaal (Europees) zijn er wetten in de maak, waarbij belangengroepen zoals ACV de wetgevers appelleren op het maken van doeltreffende wetgeving. Zo ligt het debat in het Federale parlement, sinds het wetsvoorstel uit 2021 al een hele tijd stil…
Men observeert ook dat sommige bedrijven onder de noemer ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)’ caritatieve initiatieven lanceren die echter niet bijdragen tot het aanpakken van de kernoorzaken van armoede en onrecht.
Kan de burger ook iets doen?
Het ACV onderkent zeker de sturende kracht van de consument, maar gelooft vooral in het effect van een beter wetgevend kader. Ook wil men voorkomen dat bedrijven, indien de wetgeving in een land strenger wordt, hun toeleveranciers gewoon in een ander land gaan zoeken.
Uit de vragenronde:
- wetgeving focust op de bedrijven, maar welke verantwoordelijkheid voor de overheden? de vereiste van ketenzorg kan ingebouwd worden in de steeds strengere regels voor openbare aanbestedingen
- waarom is er nog zo weinig vooruitgang, terwijl deze thematiek al 25 jaar geleden aangekaart is? via een systemische analyse van deze complexe problematiek kunnen ook andere hefbomen tot verandering geïdentificeerd worden. Zie Meadows, D. (2015) Denken in Systemen De 12 hefbomen tot verandering zijn gerangschikt volgens effectiviteit, waarbij het ingrijpen in parameters en hervormen van structuren redelijk onderaan in het lijstje voorkomen.
- kan solidariteit van werknemers in Europa ook bijdragen tot verandering?
- Inderdaad het ‘fast fashion’ model wordt steeds meer binnen de bedrijfswereld in vraag gesteld (bijv in raden van bestuur)
- tijdens de manifestatie van 23/4 in de Nieuwstraat riep een werknemer van een Belgisch bedrijf op voor meer solidariteit met de buitenlandse collega’s
- is de kostprijs van een kledingstuk geen indicator van het al dan niet eerlijke loon voor wie het gemaakt heeft?
- de lage kostprijs laat inderdaad vermoeden dat te lage lonen deze mede mogelijk maken, maar omgekeerd is het niet zo dat een duurder kledingstuk garandeert dat een correct loon werd uitbetaald
- het aandeel van de kostprijs die naar productie gaat is meestal heel beperkt (minder dan 1%)
Meer info en inspiratie zijn te vinden in de brochure ‘Paal en Perk stellen aan de mensenrechtenschendingen door bedrijven’ – WSM 2019
Concrete vragen over een merk? zie FASHION CHECKER
